فایلساز
فروشگاه فایلساز ، فروش فایل ارزان , فروش ارزان فایل, پروژه, پایان نامه, مقاله و ...فایلساز
فروشگاه فایلساز ، فروش فایل ارزان , فروش ارزان فایل, پروژه, پایان نامه, مقاله و ...تحقیق معماری سبک خراسانی
| دسته بندی | معماری |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 12082 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 57 |
تحقیق معماری سبک خراسانی
فهرست
مقدمه ۵
آغازشکل گیری سبک ۶
مکان شکل گیری سبک ۶
مروری بر تاریخ ایران از قرن نخست تا قرن چهارم هجری ۶
تاثیر اقلیم در سبک ۷
سبک خراسانی ۸
ساخت مسجد النبی ۸
ویژگی سبک خراسانی ٩
دگرگونی ویژگی های معماری ساسانی با ورود اسلام ٩
سیر تکاملی سبک ۱۰
بررسی تک بنایی ۱۰
مسجد جامع نیشابور ۱۱
مسجد جامع قاین ۱۲
مسجد جامع فهرج ۱۷
مسجد تاریخانه ۲۱
مسجد جامع اصفهان (آل بویه ( ۳۱
مسجد جامع عتیق شیراز ۳۵
مسجد جامع اردستان ۴۰
مسجد جامع نایین ۴۷
مسجد جامع نیریز ۵۱
جمع بندی ۵۴
منابع ۵۶
مقدمه:
ایران کشوری پهناور با تمدن چندین هزار ساله و دارای معماری اصیل به سبک های پارتی و پارسی است که بناهای همچون پاسارگارد ،تخت جمشید ، قصر شیرین ،طاق کسری و... را از خود به جا گذاشته است.
پس از فتح ایران توسط مسلمانان و ورود مذهب نوپای اسلام به این سرزمین نیاز به مکانی به نام مسجد پدیدار شد.
مسجد سجده گاه انسانی است که خود مسجود ملاَیک بوده است.مسجد جایگاه امن برای پیوند روح آدمی با خالق هستی است و محل پاکترین و صمیمانه ترین آشنایی ها و ارتباطات میان بندگان خداست.
آمیختگی صفات خدادادی این مکان مقدس با هنرمعماران اهل دل بناهایی خلق کرده است که علاوه بر حظ بصر˛ روح خسته آدمی را برای لحظاتی هر چند کوتاه از قفس تن می رهاند و آرامش می بخشد.
با توجه به اینکه در ایران الگویی برای ساخت مسجد وجود نداشته ،ایرانیان تازه مسلمان با اشتیاق فراوان که به اسلام و پیامبرش داشتند روش ساخت مساجد خود را از مسجد النبی در مدینه الهام گرفتند و این شیوه ای تقلیدی برای ساخت اولین مساجد در ایران و پایه گذار سبک خراسانی شد.
به مرور زمان تغییراتی در این سبک پدید آمد که باعث شکل گیری سبکهای رازی و آذری و ... شد.
آغاز شکل گیری سبک خراسانی:
در سال ۶۲۲م پیامبر اکرم (ص) از مکه به مدینه مهاجرت فرمود و خانه ای برای سکونت خود و خانواده اش بنا نهاد. مشخصات ابعاد آن خانه بیانگر آن است که صرفا سکونت گاه یک خانواده معمولی نبوده بلکه برآورنده دو منظور دیگر در ارتباط با جامعه مسلمان آن روزگار بوده است.نخست اینکه علاوه بر خانواده گنجایش و امکان پذیرش جمعی از تهیدستان بی خانمانان مسلمان و مراجعین روزمره را داشته باشد و دوم اینکه صحن وسیع و باز آن خانه ظرفیت داشته باشد تا جمع کثیری از اهالی مدینه بتوانند در آن برای نماز صف ببندند.
به عبارت دیگر می توان گفت صحن خانه پیامبر در واقع نخستین مسجد مسلمانان بود که به دست مبارک رسول خدا و یاران آن حضرت ساخته شد و این مسجد الگویی شد برای مساجد بیشماری که در ایران و دیگر سرزمین های قلمرو اسلامی ساخته شدند.
مکان شکل گیری سبک خراسانی:
هنر اسلامی تقریبا با روی کار آمدن سلسله امویان در سال ۴۱ ه.ق و انتقال مرکز خلافت امویان از مدینه به دمشق پدید آمد.در آن زمان معاویه حاکم امویان بود و به دلیل دور بودن خراسان از مرکز خلافتش همواره احساس خطر میکرد که مبادا آنجا را از دست بدهد˛ به همین دلیل عبدالله بن عامر را به عنوان والی خراسان همراه پنجاه هزار مرد جنگی عرب با خانواده هایشان به خراسان فرستاد و از آنجا که موقعیت جغرافیایی و نوع اقلیم خراسان بیش از نقاط دیگر ایران به عربستان شباهت داشت در آن مستقر شدند و در آنجا شروع به ساخت مکانهای مورد نیازشان کردند که مسجد شبستانی یکی از مهمترین و اصلی ترین آن مکانها بود.
مروری بر تاریخ ایران از قرن نخست تا قرن چهارم:
۱- طاهریان و علویان طبرستان (۲۰۶_۳۱۶)
۲- دیالمه آل زیار (۳۱۶-۴۳۳)
٣- دیالمه آل بویه (٣٢٠-٤٤٧)
٤- صفاریان(۲۴۷-۳۹۳)
٥-سامانیان(۲۷۹-۳۸۹)
٦-غزنویان(۳۵۱-٥٨٢)
٧-سلاطین غور(٥٤٣-٦۱٢)
٨-سلاطین سلجوقی(٤٢۹-٥۹۰)
تاثیر اقلیم در سبک:
از آنجایی که اقلیم عربستان،اقلیمی گرم و خشک است، بناهای ساخته شده در آنجا باید به گونه ای باشد که در برابر بادها و طوفان های شن و گرد و غبار آنها را در امان نگه دارد.بنابراین شکل معماری بناهای مختلف در همه ادوار گذشته دراقلیم گرم و خشک به صورت درونگرا در آمده است.
به عقیده دکتر پیرنیا چون در گذشته قادر نبودند منطقه وسیعی را سبز و خرم کنند بنابراین با ایجاد یک منظره سبز دست ساز یک آغوش گرم و بسته ایجاد میکردند که گرداگرد آن با فضاهای بسته معماری محصور می شد و از هر طرف از فضای سبز و بهشت کوچک بهره می بردند.
درونگرایی مساجد صرفا انگیزه اقلیمی و محدود بودن منظره را ندارد بلکه نیاز به تاثیر معنوی فضاهای درونگرا بر نمازگزاران موجب شده است که معماران اینگونه فضاها را برگزینند.
سبک خراسانی:
با توجه به مطالب ذکر شده اولین نمونه های هنر و معماری مسجد در منطقه خراسان شکل گرفت، در این منطقه شاهد شکل گیری اولین شیوه معماری ایران پس از اسلام هستیم .
این شیوه که به خراسانی (شبستانی) معروف می باشد، در قرن اول ه.ق، ابتدای پذیرش دین مبین اسلام از سوی ایرانیان آغاز گردید وتا دوره آل بویه و دیلمیان (قرن ٤ه.ق)ادامه پیدا کرد.در این شیوه نقشه مساجد از مسجدالنبی الهام گرفته شده است.
ساخت مسجد النبی:
همانطور که در تاریخ آمده است جایگاه این مسجد توسط شتر پیامبر به امر الهی مشخص گردید.پس از آن به دستور پیامبر دیوارها را با سنگ لاشه که از نزدیکترین کوه می کندند و آنها را روی هم بدون ملات به صورت خشکه چین می گذاشتند ، ساختند.ارتفاع دیوار به بلندای بلند قدترین مرد عرب به حالتی که دست های خود را به سوی آسمان داز کرده است می رسید.
|
شبستان |
سپس از پده (تنه نخل خشک شده) و یا درختان بی بار به عنوان ستون(پالار) بهره می گرفتند و سرشاخه ها به عنوان تیر(فرسب) به کار می بردند.روی تیرها با نی می پوشاندن و سپس پوست چارپایان را بر روی آن می کشیدند (لمبه کوبی) تا نمازگذاران در هنگام به جای آوردن نماز از تابش آفتاب در امان بمانند.
|
صفه |
|
اتاق های بخش مسکونی |
پلان خانه حضرت رسول (ص)ومسجد النبی
در سمت دیگر مسجد پرچین کوتاهی بود که بعد ها به صورت سکویی یا صفه سر پوشیده ساخته شد که یاران پیامبر که همیشه همراه ایشان بودند در آنحا سکنی گزیدند که به آنها اصحاب صفحه می گفتند و در طرف دیگر مسجد ٩ اتاق پهلو به پهلو برای خانواده قرار داشت که در حال حاضر یکی از آنها مقبره خود پیامبر است.اینگونه مساجد با طرح شبستانی یا چهل ستون (به دلیل ازدیاد ستون) توسط مسلمانان به ایران رسید و الگوی ساخت مساجد اولیه در ایران گشت . به طور کلی معماری در این شیوه بسیار ساده و خالی از هر گونه تزئینات است و مصالحی که در این بناها استفاده می شده ساده و ارزان بوده است.
ویژگی های سبک خراسانی:
- سادگی بسیار در طراحی
- پلان مستطیل شکل (زیرا شبستانها مکانی بودند که به دلیل گسترش از هر طرف این نیاز را بر آورده می کرد و دید را از هر طرف به همه قسمت ها ممکن می ساختند)
- فضای شبستانی یا چهل ستونی
- پرهیز از بیهودگی (همه فضاها باید کاربری و بهره وری داشته باشند)
- مردم واری (حفظ تناسبات اندام انسانی با بلندای ساختمانها)
- بهره گیری از ساختمایه های بوم آور (۱- در دسترس بودن همیشگی مصالح و شتاب و سرعت بالا در ساخت ۲- ارزان بودن ۳- سازگار بودن با محیط اطراف )
- قوس های بیضی ,تخم مرغی و ناری
دگرگونی ویژگی های معماری ساسانی با ورود اسلام:
- مردم وارتر شدن بناها
- پرهیز از بیهودگی
- نیارش
- بوم آوری مصالح
سیر تکاملی سبک:
شبستان صفه و رواق ایوان مناره گنبد تبدیل ایوان به چهار ایوانی.
بررسی تک بنایی:
-مسجد نیشابور
-مسجد قاین
-مسجد فهرج
-مسجد تاریخانه
-مسجد جامع اصفهان (آل بویه)
-مسجد جامع عتیق شیراز
-مسجد جامع اردستان
-مسجد جامع نایین
-مسجد جامع نیریز
مسجد نیشابور:
یکی از نخستین مسجدهای قلمرو اولیه اسلام در نیشابوردر سال ۳۳ ه.ق ساخته شده است.
در آن سال عبد الله بن عامر کرینی نیشابور را فتح کرد و آتشکده را که در مجاورت دروازه شهر بود ویران کرد و برجای آن مسجدی بنا کرد که از جزئیات معماری این مسجد اطلاعاتی در دست نیست.
با مشخصاتی که مورخین از مسجد نیشابور ارائه کردند آن مسجد با الهام از مسجد نبی و همانند مسجد فهرج و تاریخانه ساخته شده بود به نحوی که سه رواق در سه سوی مسجد داشته است.
مسجد جامع قاین:
عنوان مشهور: بنا و بناهای مجموعه ای-مسجد جامع یا جمعه.
نشانی اثر: ایران-خراسان جنوبی- قاین.
دورهٔ اثر / تاریخ ساخت :قرن پنجم هجری قمری.
توضیحات: مسجد جامع قاین دارای ایوانی به بلندای ارتفاع ۱۷ متر و دو محراب است.
در طرفین ایوان دو شبستان است.شبستان سمت راست ایوان˛ بر روی پایه های کهنی بنا شده که احتمالا متعلق به قرن پنجم است و بازمانده از همان مسجدی است که ناصرخسرو از آن دیدن کرده است.
صحن مسجد دارای دو ورودی بر ضلع شرق و شمال است و حدود ٢۰ غرفه در اطراف آن ساخته شده است.
قاین از شهر های جنوبی استان خراسان است و مسجد جامع این شهر در مرکز قاین قرار گرفته و به عنوان مسجد اصلی شهر مورد استفاده قرارمی گیرد.
بنای است تک ایوانی با ایوان عمیق و دو شیستان در دو طرف آن که به سبک خاص مساجد خراسان بویژه جنوب خراسان ساخته شده است.
نوشته اصطخری در کتاب مسالک و ممالک و سفرنامه ناصر خسرو دارای اختلافی پیرامون مکان مسجد است.
اصطخری مسجد را در قهندژ(ارگ) قاین در کنار دارالماره دانسته در حالیکه صد سال بعد ناصر خسرو مسجد را در قسمت اماکن عمومی شهر یا شهرستان توصیف می کند.
با توجه به زلزله خیز بودن جنوب خراسان بویژه منطقه قائنات و این که در این منطقه دست کم هر صد سال یک زلزله بنیان فکن وجود داشته است. ممکن است مسجدی که کنار دارالماره بوده به فاصله یکصد سال که از اشاره اصطخری تا بازدید ناصر خسرو از آن فاصله افتاده است براثر زلزله ویران شده باشد.
تغییر مکان مسجد این نظریه را که ممکن است بنا بر جای نیایشگاه ساسانی ساخته شده باشد˛ مورد تردید قرارمی دهد.
بنای مسجد ایوانی است رفیع به ارتفاع 17.20 متر و عمق 22.30 متر دهانه ایوان بزرگ 10 متر و عرض آن 17 متر است .پوشش ایوان به شکل طاق و با چفد های بار بر ساخته شده است.
ایوان مسجد جامع قاین
پلان مسجد جامع قائن
در کاوشهایی پی شبستان شمالی با سه پایه ستون سنگی به درازا و پهنای یک متر در یک متر با سنگ لاشه و ملات ساروج کشف شده است که پایه های کنونی شبستان بر روی آنها بنا شده است. به منظور وسعت دادن شبستان پایه های کنونی را حدود پنجاه سانتی متر عقب نشانده اند و وجود یک ستون چهار قلو در شبستان مورد نظر که مشابه ستونهای مسجد جامع اصفهان از دوره سلجوقی است نشان می دهد که در این محل بنایی از دوره سلجوقی وجود داشته که در اثر زلزله صدمه دیده و در دوره تیموری تجدید بنا گردیده است.
تزیینات ایوان شامل آجر کاری به شکل جناقی و لوزی در پیشانی ایوان و نقاشیهایی با اشکال هندسی به شیوه اصفهانی است و به نظر می رسد که در دوره صفویان انجام شده است و در زمانهای بعد روی آنها ناشیانه رنگ زده اند.
مسجد قاین دارای دو محراب است که هر دو دیوار در انتهایی ایوان قرار دارد. محراب قدیمی مسجد به شیوه اهل سنت (مذهب حنفی) جهت گیری شده و محراب دوم متعلق به شیعیان است که بعد ها در کنار آن ساخته شده است.حیاط مسجد مستطیلی است به طول 33 و عزض 28 متر که دارای دو ورودی در سمت شمال و شرق می باشد .
در داخل حیاط پادیاوی قرار دارد که با 18 پله 20 سانتی متری به قناتی که از زیر محوطه مسجد عبور می کند منتهی
می شود که وجود همین پادیو را دلیلی بر نیایشگاه بودن محل در قبل از اسلام دانسته اند.
مقطع مسجد جامع قائن
پی سنگی مسجد جامع قائن
مسجد قائن- پرسپکتیو خارجی
مسجد جامع فهرج:
عنوانهای دیگر: مسجد امام حسن
نشانی اثر: ایران، استان یزد، ۱۲کیلومتری جادۀ یزد ـ کرمان، فهرج، جنوب غربی میدان حسینی.
دورهٔ اثر / تاریخ ساخت : ساسانیان/ قرون اولیۀ اسلامی (قرن دوم هجری)
توضیحات :منارۀ مسجد احتمالاً از آثار قرون چهارم و پنجم هجری است.
فهرج یکی از تاریخی ترین و کهن ترین روستاهای ایران است که در 24 کیلومتری شمال شرق مهریز و 12 کیلومتری شرق جاده یزد ـ کرمان قرار دارد.
یکی از اصیل ترین ساختمانهای شیوه خراسانی ،مسجد جامع فهرج است.تاریخ ساخت مسجد به نیمه نخست سده اول هجری باز می گردد و نفشه آن شباهت بسیاری به نقشه دیگر مساجد شناخته شده نخستین سده های هجری در کشور عربی دارد.
این مسجد کهن ترین مسجد ساخته شده در ایران است که ویژگی های تزئیناتی شیوه پارتی (ساسانی)را داراست ،تهرنگ آن و جایگاه میانسرا ،شبستان و صفه ها ، آشکارا آن را اثری از روزگار اسلامی معرفی می کند که از نخست برای مسجد ساخته شده است و مانند مسجد های صدر اسلام ،دارای طرح ساده و بی پیرایه می باشد.
طرح اصلی مسجد بسیار ساده است حتی ساده تر از تاریخانه دامغان و از نوع مساجد ستوندار می باشد و از یک حیاط مرکزی با شبستان ستوندار به سمت قبله و رواق هایی در دو طرف صحن مرکزی تشکیل می شود.
شبستانی با سه دهانه دارد که دهانه میانی بزرگتر از دو دهانه چپ و راست می باشد.شبستان در بر گیرنده دو ردیف ستون چهار تایی است و چفد های آن همگی بیضی است .تاقهای مسجد همگی گهواره ای هستند.
نبود تقارن در تعداد دهانه های سمت شمال و جنوب صحن، پدیده ای غیرمعمول است که در این بنا دیده می شود. این مسجد همانند دیگر بناهای پیش از اسلام از بلندی و افراز شکوهمندی برخوردار است. حیاط و صحن کوچک مسجد از جنوب به سه دهانه شبستان و از شرق و غرب هر یک به دو دهانه ایوان محدود می شود و در سمت شمال آن چهار صفه قرار دارد که با درگاه هایی که هم اکنون مسدود شده اند به هم راه داشته اند.
پاورپوینت بررسی معماری سبک خراسانی
| دسته بندی | معماری |
| فرمت فایل | pptx |
| حجم فایل | 3115 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 30 |
پاورپوینت بررسی معماری سبک خراسانی در 30 اسلاید زیبا و قابل ویرایش با فرمت pptx
شیوهء خراسانی
در سدهء نخست هجری پدید آمد و تا سدهء چهارم ادامه یافت.
در آن زمان دگرگونی های فرهنگی بیشتر در خراسان رخ می داد.این سرزمین زادگاه اولین نمونه های هنر و معماری اسلامی است و از آنجا به شهرهایئ چون دامغان و یزد و…رسیده است.
_ پس از اسلام با الگو گرفتن از باور های اسلامی ساختمان ها مردم وارتر(پرهیز از یبیهودگی و تزئینات) شدند.
انسان در کنار آتشکده فیروز آباد احساس کوچکی می کند.در طاق کسری نما سازی ساختمان به گونه ای است که 3 طبقه به نظر میرسد وساختمان 1 طبقه ببیشتر ندارد و پشت نما خالی است.
پس از خراسانی در شیوه های رازی وآذری دوباره ساختمان های شکوهمند ساخته شد که از مردم واری دور شدند به عنوان مثال سر در مسجد جامه یزد.
_در شیوه های پیشین با توجه به شراط کیفیت ساختمان سازی تغییر می یافت
به عنوان مثال در شیوهء پارتی در روزگار اشکانیان ساختمان ها با سنگ پاکتراش و ریزه کاری بیشتری ساخته می شدند.
در دورهء دوم ساسانیان به علت نیاز به ساختمان های بیشتر،آنها را با سنگ لاشه می ساختند. بنا براین کیفیت ساختمان سازی نیز افت می کرد.
این پدیده پس از اسلام نیز رخ داد،زیرا ساختمان های شیوهء آذری هرگز با کیفیت شیوهء رازی که پیش از آن بوده ساخته نمی شدند.
در شیوهء اصفهانی نیز به دلیل نیاز به ساختمان، آنها را با شتاب بیشتری می ساختند. به عنوان مثال به دستور شاه عباس می باید 1000کاروانسرادر ایران می ساختند.
_از دیدگاه نیارش معماری شیوهء خراسانی با شیوهء پارتی تفاوتی نکرد.در این شیوه چفدها مازه دار (بیز یا مرغانه ای)به کار می رفت و بیشتر طاق ها، آهنگ و با چفدهای مازه دار بود، و از طاق چهار بخش یا کلنبو استفاده نمی شد.
_مصالح در این شیوه بوم آورد یا ایدری است(یعنی آنرا از خود محل ساخت بنا بدست می آورند.)
به عنوان مثال مسجد جامع فحرج دیوارهای چینه ای از گل فهرج و ستون ها از خشت است.
آجرهای بکار رفته در تاریخانه دامغان نیز اینگونه است.
ویژگی معماری
1- سادگی بسیار در طراحی
2- پرهیز از بیهودگی
3- مردم واری بناها
4- دور شدن از تزیینات چه در داخل و چه در خارج
5- بوم آورد بودن مصالح
6- چفدهای مازه دار و سقف طاق آهنگ
7- استفاده کمتر از گنبد به خاطر ارتفاع زیاد
مسجد جامع فهرج
یکی از اصیل ترین و کهن ترین ساختمان های شیوهء خراسانی،مسجد جامع فهرج ساخته شده در ایران که ویزگی های نیارش شیوه پارتی را داراست
تهرنگ آن و جایگاه میانسرا،شبستان،صفه ها،آن را آشکارا اثری از دورهء اسلمی معرفی می کند،که از نخست برای مسجد ساخته شده دارای طرحی ساده و بی پیرایه است.
آرایه های گچبری شکنجی و پیچک های آن همانند آرایه های کاخ کسری در تیسفون است.
منارهء آن در سدهء چهارم و پنجم به آن اضافه شد که هنوز با خود مسجد جفت و جور نشده است.
شبستانی با سه دهنه که دهنهء وسط بزرگتر از 2 دهنهء کناری و چفد های آن بیضی طاق های ان آهنگ (ناوی یا کوره پوش) یکی از ویژگی های جالب این مسجد نقش درهای ساسانی است که با گچ برر روی دیوار شرقی نگاشته شده و گمان می رود معمار مسجد می خواسته یادگاری از در های زیبای کهن برای آیندگان بر جای گزارد.چون ساخت در های آراسته و مجلل در اسلام معمول نبوده است
ورودی اصلی مسجد اکنون در کنار مناره آن است و چندان کهن نیست که گمان می رود همزمان با ساخت مناره ساخته شده باشد یکراست به شبستان باز می شود.
معماری مسجد که مانند معماری ساسانی ،سر ستون ها و درگاه های آن همه به شیوهء معماری پیش از اسلام آرایش شده
تاریخانه دامغان
یکی از کهن ترین بنا ها در شیوه خراسانی است.نقشهء ساختمان بر پایه شبستان ستون دار است.چفد های مازهدار بیز به چفدهای تیزه دار یا جناغی تبدیل شده است. در مقایسه مسجد جامه فهرج با تاریخانه دامغان و شبستان زیر زمینی مسجد جامع سمنان می توان گفت در این بنا ها سعی می شود تا بلندای آسمانه کوتاه باشد،به همین دلیل در مسجد جامع سمنان از طاق چهار بخش کم خیز استفاده شده است.
چفد های تاریخانه و شبستان مسجد جامع سمنان به جناغی تبدیل شده اما فهرج هنوز بیضی است.
مسجد فهرج از خشت هائی به اندازهء یک ارش ساخته شده و نمای سیگل (گل رس) دارد.
نمای مسجد طاقچه هایی کوچک با نقش های شکنجی آراسته شده است.حتی نقش کنگره های تخت جمشید در آن دیده می شود.
گفته شده در زیر این مسجد کته گم(نهانگاه) وجود دارد که در روزهای اشفتگی مردم دارایی خود را در آن پنهان می کردند
